احساس تعلق به شهر و مکان سکونت یکی از ویژگیهای بارز برنامه ریزی و طراحی شهری مناسب است. هرچه بیشتر شهروندان محل زندگی خود را از آن خود دانسته و با آن همذات پنداری کنند، بدیهی است که در حفظ و نگهداری و ارتقاء کیفیت آن مشارکت بیشتری داشته و از این رو هزینه های مادی و معنوی مرتبط دولت های محلی را کاهش خواهند داد.
اما براستی شهروندان ایرانی بویژه در کلانشهرها تا چه حد نسبت به محله و شهر خود تعلق خاطر دارند؟ گرچه آماری دقیق و رسمی از این موضوع در دست نیست اما با نگاهی کلی به مجموعه ای از رفتارها و کنش های شهروندی پاسخ کاملا روشن خواهد بود؛ حجم عظیم مسافرتها و خروج از کلانشهرها در تعطیلات کوتاه چند روزه رسمی و غیررسمی، درصد بالای جابجایی ساکنان محلات مختلف، عدم آشنایی و مراودات اجتماعی عموم همسایگان با یکدیگر و... همگی نشانه هایی هستند که از شهروندگریزی نظام شهرسازی در کشور ما حکایت دارند که البته واجد دلایل گوناگون کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... می باشد.
با گسترده شدن دامنه معضلات بخش مسکن در کشورمان در چند سال اخیر، طرحی با نام "مسکن مهر" بعنوان راهکار اصلی مقابله با افزایش سرسام آور قیمت ها و خانه دار شدن اقشار ضعیف از سوی دولت ارائه گردیده که اکنون در مراحل ابتدایی اجرایی خود قرار دارد. اساس این طرح بر واگذاری زمین های ارزان قیمت که عموما در نواحی حومه شهرهای بزرگ قرار دارند به تعاونی های مسکن استوار بوده و چنین استدلال شده که با حذف هزینه زمین، کاهش عمده ای در قیمت تمام شده واحدهای مسکونی انجام خواهد پذیرفت.
از سویی دیگر، در روزهای گذشته کاهش قیمت مسکن در شهرها (که البته با آماری اغراق آمیز نیز بیان گردیده) با تبلیغات گسترده به سیاستهای دولت بویژه طرح مسکن مهر نسبت داده شده است. امری که در واقع، بیشتر ناشی از رکود بخش مسکن بدلیل کاهش نقدینگی و قدرت خرید مردم و اوضاع نامناسب اقتصادی کشور بوده است.
اما نکته اساسی در اینجاست که از بعد مسائل شهرسازی، توسعه شهری در مناطق حومه ای شهرهای بزرگ –که بدلیل قیمت پایین زمین یا تملک دولتی اراضی عمدتا محل تمرکز طرح های مسکن مهر هستند- سیاستی کاملا منسوخ و شکست خورده در سطح جهان است. چراکه توسعه حومه ای گسترش افقی شهرها را سبب می گردد که به تبع خود افزایش هزینه های جابجایی، مصرف انرژی، آلودگی هوا و مسائل زیست محیطی و... را به دنبال خواهد داشت.
امروزه و در شهرسازی نوین بیش از پیش بر شهرهای فشرده بجای پراکنده درجهت توسعه پایدار شهری تاکید گردیده و حتی پیش بینی می گردد که در کشوری همچون آمریکا که سابقه ای طولانی در ایجاد مناطق حومه نشین اطراف شهرها داشته با آشکار شدن هزینه های منفی این امر تا یک دهه آینده عمده شهرنشینان از منازل حومه ای به آپارتمانهای درون شهری میان مرتبه نقل مکان خواهند کرد.
از این رو، به نظر می رسد که طرح "مسکن مهر" گرچه ممکن است در کوتاه مدت و از بعد تبلیغی در کاهش فشارها و انتقادات به دولت در بخش مسکن نقش داشته باشد اما در درازمدت، تبعات منفی بسیار زیادی بویژه با توجه به ضعف زیرساخت های حمل و نقل، اشتغال، امنیت اجتماعی و... به همراه خواهد داشت و حجم گسترده ای از مناطق خوابگاهی، محلات بی هویت و توسعه های ناموزون را در اطراف شهرهای بزرگ کشور بر جای خواهد گذاشت.
منبع : وبلاگ طرح و شهر